Duszności, choć nie są one schorzeniem jako takim, mogą stanowić sygnał alarmowy świadczący o potencjalnych problemach zdrowotnych. Mogą pojawiać się w wyniku zaburzeń związanych z układem oddechowym, sercowym czy nerwowo-mięśniowym, a nawet mogą mieć podłoże psychogenne. Znając ich objawy, można nauczyć się redukować ich nasilenie samodzielnie, co przełoży się na poprawę jakości codziennego funkcjonowania. Warto jednak zwrócić uwagę na to, kiedy warto skonsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia duszności.
Wielu ludzi doświadcza duszności przez krótsze lub dłuższe okresy, a ich natężenie bywa różne. Są one odbierane jako subiektywne uczucie braku powietrza i dyskomfort związany z niemożnością odpowiednio głębokiego lub szybkiego oddychania. Ważne jest jednak podkreślenie, że pomimo tego, iż są uciążliwe, nie stanowią one bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia. Oddychanie to proces kontrolowany przez układ autonomiczny, który reguluje pobór tlenu bez potrzeby świadomego myślenia o nim. Jego działanie jest kontrolowane przez centralny układ nerwowy, który jest połączony z mechanoreceptorami i chemoreceptorami znajdującymi się w drogach oddechowych, a ich aktywność powoduje poczucie duszności.
Osoby różniące się między sobą odczuwają i opisują duszności na różne sposoby. Opisy obejmują uczucie ciasnoty w klatce piersiowej, niedostatek tlenu, trudności z oddychaniem, a nawet uczucie duszenia. Często też towarzyszy im przyspieszenie oddechu lub tętna, a czasem dodatkowym objawem mogą być słyszalne świsty lub szmery.
Duszności mogą być naturalną reakcją organizmu na intensywny wysiłek fizyczny, niskie temperatury czy przebywanie na dużych wysokościach. Często również doświadczają ich osoby otyłe. Jednak poza tymi sytuacjami duszności najczęściej są objawem problemów medycznych, które wymagają dalszego badania. Jeżeli więc często odczuwasz duszności lub jeśli są one nagłe i bardzo intensywne, powinieneś jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Objawy takie jak ból w klatce piersiowej, mdłości, omdlenia, zaburzenia świadomości czy sinienie ust powinny skłonić do natychmiastowego wezwania pomocy. Konsultacji wymagają również duszności towarzyszące obrzękowi stóp i kostek, gorączce, dreszczom oraz świstom w trakcie oddychania.
Aby postawić diagnozę, lekarz musi przeprowadzić szereg badań, które powinny obejmować między innymi spirometrię, oksymetrię, RTG klatki piersiowej lub tomografię komputerową, EKG oraz podstawowe badania krwi.
Potrzeba głębszego oddychania może być reakcją mózgu na rzeczywisty niedobór tlenu we krwi. Jest to częste w przypadku chorób płuc lub serca – organów odpowiedzialnych za dostarczanie tlenu do wszystkich komórek organizmu. Każdy problem związany z pobieraniem powietrza do płuc, przekazywaniem tlenu do krwi i rozprowadzaniem go po organizmie może więc prowadzić do uczucia duszności.
W przypadku nawracających problemów z oddychaniem najczęściej podejrzewa się zaburzenia pracy płuc. Faktycznie, duszności mogą być wynikiem astmy, alergii wziewnych, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD) czy zakrztuszenia, które niekoniecznie musimy zauważyć – wystarczy, że ciało obce przypadkowo dostało się do niewłaściwego odgałęzienia przełyku. Duszności często towarzyszą również infekcjom dróg oddechowych, takim jak zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, grypa czy Covid-19. Niestety, problem z oddychaniem może być też spowodowany przez poważne choroby takie jak zwłóknienie płuc, nadciśnienie płucne, zapadnięcie płuca, zatorowość płucna, sarkoidoza lub nowotwór. Stwarzają one bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i wymagają interwencji medycznej.
Zdarza się jednak, że płuca działają prawidłowo, a problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu tlenu we krwi pojawia się na poziomie układu sercowo-krążeniowego. Częstym powodem jest anemia (niedokrwistość), czyli niedobór hemoglobiny odpowiedzialnej za transport tlenu krwiobiegiem. Można ją łatwo zdiagnozować na podstawie badań krwi. Duszności mogą jednak świadczyć o poważniejszych schorzeniach takich jak arytmia, kardiomiopatia, zapalenia wsierdzia, osierdzia czy mięśnia sercowego, a nawet zawał serca.