Udar słoneczny jest poważnym stanem, który może stanowić bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia. W przypadku osób w podeszłym wieku, ryzyko zgonu z tego powodu wynosi aż 50%. Małe dzieci także są narażone na to zagrożenie. Warto zatem wiedzieć, jak uniknąć udaru słonecznego, ale też jak postępować, gdy objawy upału stają się niepokojąco silne.
Zagrożeniem dla organizmu człowieka nie jest samo słońce, lecz wysoka temperatura. Porażenie cieplne, inaczej znane jako udar słoneczny, wynika z przegrzania organizmu, bezpośrednio związanego czy nie z ekspozycją na promienie słoneczne. Bardziej łagodna odmiana to wyczerpanie cieplne (hipertermia), które dotyka większość z nas w pewnym momencie życia. Ale kiedy możemy sobie sami pomóc, a kiedy konieczna jest natychmiastowa interwencja medyczna?
Nieprawidłowo powszechne jest kojarzenie udaru słonecznego wyłącznie ze zbyt długim przebywaniem na plaży. W rzeczywistości porażenie cieplne może wystąpić nawet w naszych domach, jeśli nie dbamy o właściwe schłodzenie wnętrz. Temperatura jest oczywiście kluczowym czynnikiem, ale dużą rolę odgrywa także wilgotność powietrza – jeśli przekracza 60%, pocenie staje się niewystarczające do naturalnego schłodzenia organizmu.
Najbardziej narażone na wyczerpanie i porażenie cieplne są małe dzieci i seniorzy – ich naturalne mechanizmy obrony przed przegrzaniem często nie wystarczają, a regulacja temperatury ciała bywa utrudniona. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują się też między innymi sportowcy, osoby pracujące fizycznie na zewnątrz podczas upałów, osoby spożywające alkohol i/lub odwodnione, pacjenci biorący leki mogące wpływać na samoregulację temperatury, a także osoby z chorobami przewlekłymi oraz otyłe i chory na cukrzycę.
Udar słoneczny jest również częstszy u osób nieprzyzwyczajonych do wysokich temperatur. Dlatego tak niebezpieczne może być spędzenie całego dnia na plaży w tropikach po wielu miesiącach pracy w klimatyzowanym biurze.
Objawy udaru słonecznego mogą być różnorodne. Porażenie cieplne, mniej drastyczna forma udaru słonecznego, to ogólnie złe samopoczucie po ekspozycji na wysokie temperatury. Typowe objawy to zawroty głowy, ciemny mocz, zmęczenie, ból głowy, skurcze mięśni i żołądka oraz przyspieszone oddychanie. W przypadku udaru słonecznego objawy te stają się znacznie bardziej intensywne. Temperatura ciała może osiągnąć nawet 40 stopni Celsjusza, a dodatkowo występują silne bóle głowy, mdłości i wymioty. Charakterystycznym objawem jest również sucha skóra – organizm przestaje produkować pot. Można zauważyć dezorientację, niestabilność chodu, drgawki czy wręcz utratę przytomności.