Fotofobia, znana również jako światłowstręt, to szczególna wrażliwość na światło, mogąca przerodzić się w wręcz odrazę do niego. Raczej jest to symptom niż samodzielne schorzenie, ale może łączyć się z różnego rodzaju problemami okulistycznymi, neurologicznymi czy nawet psychologicznymi. Ważne jest, aby zwracać uwagę na dodatkowe objawy pojawiające się wspólnie ze światłowstrętem. Niezwykle istotne jest także to, żeby nie zaniedbywać utrzymującego się światłowstrętu.
Światłowstręt w kontekście medycznym rozumiany jest jako uczucie silnego dyskomfortu a nawet bólu oczu spowodowanego przez ekspozycję na światło. Chociaż najbardziej problematyczne mogą być ostre promienie słoneczne, niektórzy pacjenci skarżą się na złe samopoczucie nawet w obliczu słabych źródeł sztucznego światła.
Jednym z charakterystycznych objawów towarzyszących światłowstrętowi są różnorodne bóle głowy, co jest związane z bliskim powiązaniem tego stanu z narządem wzroku. Inne powszechne symptomy to mdłości, zaburzenia równowagi, uczucie zmęczenia, zawroty głowy i wymioty. Czasami dodatkowo pojawiają się problemy z ostrością wzroku, kolorowe plamy w polu widzenia oraz ból i zaczerwienienie oczu. U dzieci dość często można zaobserwować silne mrużenie jednego lub obu oczu.
Wszystkie powyższe objawy, niezależnie od tego, czy występują w mniejszej czy większej korelacji, powinny być skonsultowane z lekarzem. Szczególnie ważne jest natychmiastowe skierowanie do pomocy medycznej w przypadku światłowstrętu towarzyszącego nasilającemu się, paraliżującemu bólowi głowy, gorączce i zimnym dreszczom, sztywności szyi, zaburzeniom świadomości oraz utracie czucia w innych częściach ciała. W takim przypadku opóźnienie może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia i życia!
Podczas diagnostyki światłowstrętu pacjent poddawany jest wielu badaniom, począwszy od testów krwi, na tomografii oka i rezonansie magnetycznym mózgu kończąc. Często przydatne okazują się także inne specjalistyczne badania okulistyczne.
Jedną z najczęstszych przyczyn światłowstrętu jest migrena. Może ona dotyczyć jednego lub obu oczu, a nawet do 80-90% osób cierpiących na migreny doświadcza foto-nadwrażliwości. Przy chronicznej migrenie nietolerancja światła może utrudniać życie przez długie okresy czasu. Jednostronna fotofobia również może wiązać się z bólami głowy, jednak wówczas mówimy o trójdzielno-autonomicznych bólach głowy, które są spowodowane przez pojedynczą gałązkę nerwu trójdzielnego.
W wielu przypadkach wrażliwość na światło jest symptomem problemów natury neurologicznej. Należą do nich zapalenie mózgu (w tym również odkleszczowe), zapalenie opon mózgowych, krwawienie podpajęczynówkowe będące efektem urazu lub pęknięcia tętniaka mózgu, jak również każde urazowe uszkodzenie mózgu. Istotnie, większość bólów zlokalizowanych w obrębie głowy (w tym bóle zębów oraz żuchwy) może być czynnikiem sprawczym. Inna przyczyna z grupy zaburzeń neurologicznych bywa kurcz powiek, będący formą dystonii mięśniowej.
Światłowstręt często jest wynikiem schorzeń okulistycznych. Jednym z najczęstszych jest uszkodzenie rogówki spowodowane urazem lub ciałem obcym, które dostało się do oka. Nieleczone może ono przerodzić się w stan zapalny, a nawet wrzód. Inne choroby okulistyczne towarzyszące światłowstrętowi to zapalenie twardówki oraz spojówek. Zapalenie twardówki może być związane z ogólnoustrojową chorobą autoimmunologiczną taką jak toczeń układowy; zapalenie spojówek często bywa wynikiem alergii lub infekcji wirusowej. Światłowstręt związany jest również z zespołem suchego oka, który z kolei można skojarzyć z wiekiem lub przyjmowaniem określonych leków.
Wysoką skłonność do światłowstrętu wykazują albinosi i osoby o bardzo jasnych tęczówkach. Przejściowo problem ten pojawia się również w związku z poszerzeniem źrenic (na przykład po podaniu kropli z atropiną). Ponadto, awersja na światło obserwowana jest w połączeniu z poważnymi schorzeniami oczu, takimi jak jaskra, zaćma oraz odklejanie się siatkówki.
Warto dodać, że przyjmowanie niektórych leków, takich jak tetracyklina, metotreksat, ibuprofen czy chlorochina, może wywoływać światłowstręt jako jeden ze skutków ubocznych. Dlatego przy zaobserwowanej wrażliwości na światło warto zawsze skontrolować ulotki przyjmowanych aktualnie leków.
Ciekawostką jest fakt, że światłowstręt jest jednym z bardziej typowych objawów wścieklizny u ludzi oraz zatrucia rtęcią.