Zespół jelita drażliwego, określany także jako colon irritabile, to choroba czynnościowa, która charakteryzuje się nieregularnym rytmem wypróżnień oraz bólami w okolicy brzucha. Co istotne, te dolegliwości pojawiają się pomimo braku widocznych zmian organicznych, które mogłyby tłumaczyć ich występowanie.
Diagnoza zespołu jelita drażliwego bywa skomplikowana, gdyż objawy tej choroby często są zbliżone do symptomów wielu innych schorzeń. Dlatego niezbędne jest dokładne zebranie informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, co umożliwi uniknięcie niepotrzebnych badań diagnostycznych czy nawet operacji.
W celu precyzyjnego różnicowania zespołu jelita drażliwego względem innych chorób zaproponowano podział tej jednostki chorobowej na kilka typów: zespół jelita drażliwego z dominującą biegunką, charakteryzujący się wydalaniem luźnego, wodnistego stolca przynajmniej trzy razy dziennie; z dominującym zaparciem, gdzie stolec jest twardy i grudkowaty, a wypróżnienia mają miejsce rzadziej niż trzy razy w tygodniu; typ mieszany, kiedy biegunki i zaparcia występują na przemian; oraz typ nieokreślony, kiedy choroba nie wpisuje się w żadną z wymienionych powyżej kategorii.
Zespół jelita drażliwego dotyka głównie osób dorosłych. W jego obrazie klinicznym najczęściej można zaobserwować nieregularne wypróżnienia, które manifestują się przemiennie jako biegunki lub zaparcia. Zwykle jeden z tych objawów jest bardziej nasilony. Pacjenci doświadczają też częstego uczucia niepełnego wypróżnienia, co skłania ich do kolejnych wizyt w toalecie. Niemniej jednak, obecność krwi w stolcu nie jest typowa dla tej choroby.
W diagnostyce zespołu jelita drażliwego przydatne są kryteria zakładane przez Manninga, które obejmują: ból lub dyskomfort brzucha, który zmniejsza się po wypróżnieniu lub oddaniu gazów; zmiana w częstości wypróżnień (trzy razy dziennie lub trzy razy tygodniowo); parcie na stolec; uczucie niepełnego wypróżnienia; wzdęcia; obecność śluzu w stolcu; oraz czas trwania schorzenia – minimum dwanaście tygodni.
Warto zauważyć, że zaburzenia czynnościowe rzadko rozpoczynają się w późniejszym wieku, nie mają charakteru postępującej choroby wyniszczającej i nie towarzyszą im objawy ogólne, takie jak utrata masy ciała, gorączka czy niedobory prowadzące do anemii lub niedobiałczeniem. Również w kale nie występują patologiczne domieszki, takie jak krew, ropa, niestrawione resztki pokarmu czy tłuszcz.